Dolina Samaipaty pierwotnie była zaludniona przez ludy Chane i Majocoyas (VIII – XIV w.). Plemię Chane znane było głównie z rozwiniętego rolnictwa, gęstego osadnictwa oraz dekorowanej symbolami graficznymi ceramiki. Jednak jego największym osiągnieciem była konstrukcja ‘El Feuerte’ niedaleko dzisiejszej Samaipaty. Nazwa ‘Forteca’ nie ma jednak nic wspólnego z oryginalna funkcja tego miejsca, które w rzeczywistości było ośrodkiem kultu.

Samaipata Valley was originally inhabited by tribes Chane and Majocoyas(VIII – XIVth century). Chane tribe was known mainly from its agriculture, dense settlements and pottery decorated with graphic symbols. However, their biggest achievement was the construction of ‘El Feuerte’ at the top of the hill near the present-day Samaipata. The name ‘Fortress’ however, has nothing to do with the original function of the place, which was the temple.

W XV w. Inkowie weszli w pakt z ludem Chane i zbudowali miasto u podnóży świątyni. Miejsce to stało się ważnym punktem handlu Inków oraz ‘miejscem odpoczynku’ podczas ekspansji na Południe. W połowie XV w. El Fuerte było często najeżdżane, a w końcu podbite przez wojowników Guarani – ‘Chiriguanos’, którzy dzierżyli te tereny aż do czasów kolonialnych.

Na początku XVI w. Hiszpanie ufundowali miasteczko Samaipata, która stała się punktem łączącym Vallegrande i Santa Cruz. El Fuerte służyło w czasach kolonialnych jako forteca oraz magazyn, a jego funkcja sakralna została bezpowrotnie zniszczona. El Fuerte, które zajmuje poczytne miejsce na liście UNESCO,  jest podzielone na dwie części – sakralna i administracyjna.

In the XVth century, the Incas made a pact with the people of Chane and built a town at the foot of the temple. The town became an important trading point and ‘place of rest’ during the expansion to the South. In the middle of the fifteenth century, El Fuerte was invaded and eventually conquered by theGuarani warriors – ‘Chiriguanos’, who held the area until the colonial period.

At the beginning of the XVI th century Spaniards founded the town of Samaipata, which became an important point between Vallegrande andSanta Cruz. El Fuerte was used in colonial times as a fortress and a warehouse, and its sacred function was irreversibly destroyed. Today El Fuerte, protected by UNESCO, is divided into two parts – sacred and administrative.

Świątynia została ‘wyrzeźbiona’ w czerwonej skale (Roca Esculpida) i pokryta zoomorficznymi i antropomorficznymi symbolami, ornamentami geometrycznymi oraz niszami. Istniał tam również rozwinięty system kanałów irygacyjnych. Dzięki niezwykłemu poziomowi artystycznemu i myśli inżynieryjnej, El Fuerte jest uważane za jedno z najważniejszych przed – Kolumbijskich miejsc rytualnych na świecie.

Niestety nie wszystkie cenne ryty zachowały się do naszych czasów – zostały one częściowo zniszczone przez konkwistadorów, częściowo zadeptane przez późniejszych ‘turystów’. Niektóre dziś są zupełnie niezrozumiale. Jednym z najlepiej zachowanych symboli jest puma w okrąglej tarczy, symbolizująca sile, ale również, według wierzeń Inkaskich – ogień.

The temple was ‘curved’ in the red sandstone (Roca Esculpida) and covered with zoomorphic and anthropomorphic symbols, geometric ornaments and niches. There was also very developed system of irrigation. Thanks to the extraordinary level of artistic and engineering thought, El Fuerte is considered to be one of the most important pre – Columbian ritual sites in the world.

Unfortunately, not all of its important symbolic and magical rites survived to our times – being partially destroyed by the conquistadors, partly by early ‘tourists’. Some of them are today completely unintelligible. One of the best preserved symbols is a puma in a circular mandorla, which is a symbol of strength, but also, according to Incas beliefs –  a fire.

Na samym szczycie skały wyryte są dwa kanały, pokryte mało dziś widocznymi zygzakami, symbolizującymi węże. Było to miejsce poświecenia ofiar zwierzęcych, ponieważ w odróżnieniu od Majów, Inkowie uważani są za lud raczej pokojowy.

At the top of the rocks there are two channels, covered with hardly visible today zigzags, symbolizing the snakes, which were used as a place of animal sacrifice. Just for the record, the Incas are considered to be rather peaceful people, unlike the Mayan, who sicreficed humans.

Ciekawostka: Szwajcarski badacz Erich Von Daniken postawił dosyć interesującą tezę, iż owe kanały stanowiły pas startowy dla UFO, ale nikt w to raczej tutaj nie wierzy:) W dwóch miejscach zachowały się zygzakowate mury Inkaskie – kolejny przykład pięknej kamieniarki.

Curio: according to Swiss pseudo – archaeologist Erich Von Daniken, these chanels served as a runway for UFO, but nobody in Samaipata seems to believe in his brave thesis:) In the two places there are well preserved zigzagging Inca walls – another example of a beautiful stonework.

Nisze, wyrzeźbione w ścianach północnej i południowej, stanowiły zaś miejsce przechowywania mumii.

Well preserved niches, carved into the northern and eastern walls, were a storage place for mummies.

U zbocza monolitycznego piaskowca możemy podziwiać także dobrze wyodrębnioną świątynię – Templo de las Sacristias, pokrytą zrekonstruowanym dachem.

At a bottom of monolithic sandstone slopes we can admire the well-extracted temple – Templo de las Sacristias, covered with reconstructed roof.

Cześć administracyjna jest trochę mniej imponująca, ale równie ważna dla zrozumienia historii tego miejsca. Na dosyć rozległym obszarze porozrzucane są ruiny budynków, pochodzące z różnych okresów. Szczególnie interesujące są szczątki domów, rozmieszczone strategicznie na krańcach góry, z doskonałym widokiem na okolice.

Administrative part of a site is a little less impressive, but equally important in understanding the history of this place. On quite a vast area there are scattered ruins of buildings, dating from various periods. Especially interesting are the remains of houses, strategically located at the edge of the mountains, with perfect views of the surrounding area.

Nasz niezastąpiony przewodnik Cecilio przyznał, ze 80% tego terenu nie zostało jeszcze zbadanym, ziemia może wiec kryć inne zaskakujące znaleziska archeologiczne. Jedna z najciekawszych wiadomości, którą udało mi się zapamiętać (i zrozumieć:) z jego wypowiedzi była informacja o geograficznym usytuowaniu El Fuerte na linii z innymi Inkaskimi miejscami kultu, jak choćby ‘Puerta del Sol’ niedaleko La Paz, świątynie na jeziorze Titicaca czy Machu Pichu w Peru. Z zaciekawieniem obserwowałam tez kiedy rysował na ziemi i wyjaśniał rysunki krzyża Inkaskiego (Chacana),  w które wpisywała się świątynia El Fuerte, ale niestety było to dla mnie zbyt skomplikowane do ogarnięcia.

Our irreplaceable tour guide – Cecilio – admitted that 80% of this area has not yet been excavated, so the earth may still conceal other surprising archaeological finds. One of the most interesting news, which I managed to memorize (and understand :) was an information about the strategic geographical location of El Fuerte in line with other Incas places of worship, such as ‘Puerta del Sol’ near La Paz, the temples on Lake Titicaca andMachu Pichu in Peru. I enjoyed particularly his drawings on the ground while he was explaining the meaning of Inca cross (Chacana), connecting temple of El Fuerte with it, but unfortunately it was too complicated for me to comprehend…:)

O wielkim znaczeniu strategicznym El Fuerte niech świadczy fakt jego położenia pomiędzy tak rożnymi w swojej naturze obszarami: Andów, Gran Chaco i Amazonii, a piękny teren Samaipaty był i jest do dziś miejscem spotkań kultur i miejscem wypoczynku.

The validity of the El Fuerte is confirmed by the fact of its position between so different in nature areas: Andes, Gran Chaco and the Amazon basin and beautiful area of Samaipata was then and is still today a ‘melting pot’ of cultures and a place of rest.

Informacje praktyczne/ Practical info:

* Do El Fuerte można dojechać taksówką z Samaipaty, która kosztuje 80bs. w obie strony. W tej cenie kierowca powinien czekać na pasażerów 2 godziny.  Można również ‘iść z buta’, ale 10 km, w tym część pod górę, to ciężka przeprawa:) Ważne! Kiedy pada deszcz, droga do El Fuerte może okazać się nieprzejezdna (piaszczysta drogę przecina miejscem strumyk, który zamienia się w rwący potok) / To El Fuerte you can take a taxi from Samaipata, which costs 80 bs. return. This price includes 2 hours of waiting (so don’t pay in advance!). You can also go on foot, but 10 km including the uphill part, may turn out to be a little heavy on lungs :) Important! When it rains, the road to El Fuerte may be impassable (the little stream crosses sandy road, which can turn into a torrent).

* Bilet wstępu dla obcokrajowców wynosi 50 bs. Miłym zaskoczeniem okazało się to, ze jako rezydent Boliwii płaciłam cenę dla miejscowych – 25 bs. (po okazaniu dowodu, oczywiście:). Bilet upoważnia również do odwiedzenia muzeum w Samaipacie /  Admission for foreigners is 50 bs. I was pleasantly surprised when it turned out that as a resident of Bolivia I can pay the price for locals – 25 bs. :). The ticket also entitles you to visit the museum in Samaipata.

*Wyprawa z przewodnikiem (70 bs. od grupy) trwa około 2 godzin, ale może się przeciągnąć do 3:) Trzeba wówczas uwzględnić ‘tip’ dla przewodnika, jak również dla czekającego taksówkarza.  Można również zwiedzać ruiny samotnie z dokładną mapa, która dołączona jest do biletu wstępu/  Is the best to visit El Fuerte with a tour guide that costs 70 bs. for a group (you can then share the cost), but you can also go alone with a detailed mapgiven to each ticket. The tour takes about two hours, but may last up to 3 :) If that happens, you’ll need to prepare a ‘tip’ for the guide, as well as the waiting taxi driver.

* Na ‘świętej górze’ znajduje się parking, toalety, sklepik z woda i przekąskami oraz stanowiska z pamiątkami.  Ja skusiłam się na mały ceramiczny wisiorek z puma za 5 bs. Zastanawiałam się również nad naszyjnikiem z ‘okiem tygrysa’ oraz z bursztynem kolumbijskim, dochodząc jednak do wniosku, ze skoro jesteśmy w Boliwii to zostanę przy surowcach lokalnych:)/ The ‘holy mountain’ has parking facilities, toilets, shop with water and snacks and souvenir stands. I’ve got a small ceramic pendant with puma for 5 bs.  and I was also tempted by the necklace with ‘eye of the tiger’ and other one with the Colombian amber. Thankfully (for my pocket) I came to the conclusion, that while in in Bolivia, I’ll stick to local products:)

* Przed wycieczka należy zaopatrzyć się w kapelusz ze sznurkiem (czasem mocno wieje), krem przeciwsłoneczny, ciemne okulary, mocne buty (w końcu jesteśmy w górach) oraz aparat fotograficzny:) Widoki są niesamowite! Jeżeli jednak chce się zrobić ‘profesjonalne zdjęcie, należy wybrać się na El Fuerte w godzinach porannych (popołudniem krajobraz staje się mętny, a niektóre ryty na skale mało widoczne).  Zachmurzone niebo nadaje zaś temu miejscu aurę tajemniczości (nie żebym cos o tym wiedziała:)/ Before the trip you should consider getting a hat with cord (sometimes hard blows), sunscreen, sunglasses, sturdy shoes (in the end we are in the mountains) and a camera :) The views are amazing! If, however, you want to do ‘professional photography, then you should go to El Fuerte in the morning as in the afternoon landscape becomes misty, and some carvings on the rock are barely visible). Cloudy skies, on the other hand, could give the place an aura of mystery (not that I know anything about it :)

* I w końcu, Samaipata można zwiedzać przez cały rok – średnia temperatura powietrza wynosi w wiecznie zielonej dolinie 20 stopni C. Trzeba się tylko przygotować na tymczasowe spadki temperatur w miesiącach letnich (w Boliwii zimowych), kiedy zimne wiatry wieja znad Patagonii, a temperatura może spaść w nocy poniżej zera/ And finally, Samaipata can be visited throughout the year – ever-green valley has average temperature of 20 degrees C. You just have to be prepared for temporary declines in temperature during the summer months (the Bolivian winter), when the cold winds blow up from Patagonia, and the temperature may fall below zero at night.

W porze deszczowej zaś, czasem można utknąć na kilka dni w miasteczku z powodów dosyć częstych osuwisk na jedynej drodze leczącej Samaipate z Santa Cruz/ In a rainy season, due to frequent landslides on the road linking Samaipata with Santa Cruz, you can sometimes get stuck in town for a few days.