Jak wspomniałam poprzednio, plan wszystkich misji jezuickich był oparty na modelu “miasta idealnego”. Misja San Xavier, która odwiedziliśmy niedawno, została zbudowana jako pierwsza w roku 1691, tym samym stając się baza dla innych późniejszych konstrukcji. Sztuka została wprowadzona do Chiquitos przez grupę jezuitów z Europy Centralnej, pochodzących z Bawarii, Czech i Szwajcarii. Wśród rzeźbiarzy, architektów i muzyków wyróżniają się: Martereer, Messner, Knogler, Borinie, Roth i Schmid, którzy nie tylko przenieśli wizje północnego i środkowo – europejskiego baroku do boliwijskiej dżungli, ale także wykształcili rzesze lokalnych artystów, których potomkowie kontynuują dzieło dawnych mistrzów do dnia dzisiejszego.

As mentioned before, architecture of all Jesuit missions was based on the same model of ‘ideal city’. San Xavier, we visited recently, was built as a first one in 1691, therefore being a base for the other later constructions. Art at Chiquitos was introduced by a central European Jesuit group whose origin was Bavaria, Bohemia and Switzerland. Among the names of Jesuit sculptors, carvers, architects and musicians are Martereer, Messner, Knogler, Borinie, Roth and Schmid, who not only brought the vision of the northern and central European baroque to the Bolivian jungle but also educated the number of local artists. 

Ojciec Martin Schmid, szwajcarski ksiądz i kompozytor, był architektem co najmniej trzech kościołów: San Xavier, San Rafael de Velasco i Concepción. Schmid połączył elementy barokowej architektury chrześcijańskiej z tradycyjnym lokalnym budownictwem, tworząc unikalny styl mestizo, tak charakterystyczny dla boliwijskiej sztuki kolonialnej.

Plan San Xavier ma układ modułowy: w centrum znajduje się szeroki, niemal kwadratowy plac centralny, z kompleksem kościelnym po jednej stronie i domach mieszkańców umieszczonych wzdłuż pozostałych boków.

 

 

Father Martin Schmid, Swiss priest and composer, was the architect for at least three of these missionary churches: San Xavier, San Rafael de Velasco, and Concepción. Schmid combined elements of Christian architecture with traditional local design to create a unique baroque-mestizo style, so characteristic for Bolivian colonial art.

Plan of San Xavier has a modular structure, with  the center formed by a wide rectangular square, with the church complex on one side and the houses of the inhabitants on the three remaining sides.

Oryginalnie, place były dużymi otwartymi przestrzeniami, przeznaczonymi do celów religijnych i cywilnych. Pozbawione były one roślinności z wyjątkiem kilku palm otaczających krzyż w centrum. W rogach kwadratu umieszczone były cztery kaplice używane w procesjach. Dziś nie ma po nich sadow, natomiast sam plac zamienił się w park miejski pełen drzew, krzewów, ławek i pomników.

Originally, central plazas were a vast, almost square areas. As they were used for religious and civil purposes, these were open spaces free of vegetation except a few palm trees surrounding a cross in the center. Four chapels facing the central cross were placed at the corners of the square and were used in processions. Almost no remains exist of the chapels at the mission sites, as the plazas subsequently were redesigned to reflect the republican and mestizo lifestyle prevalent after the period of the Jesuits. Most have undergone recent expansion as well, converting into city parks with trees, shrubs, benches and monuments.

Domy tubylców miały wydłużony kształt i pierwotnie zajmowane były przez wodzów miejscowych plemion. Prosty układ z tych domów uległ zmianie na przestrzeni ostatnich 150 lat, i ostatecznie zostały one zastąpione przez typową hiszpańską architekturę kolonialną, składającą się z dużych kwadratowych bloków z wewnętrznym patio. Podwójne drzwi i otwarte galerie chroniły przed zmienna pogoda, będąc także miejscami spotkań. Dziś, w większości domów wokół centralnego placu usytuowane są sklepy, restauracje i hotele. Niektóre z nich są zamknięte, w oczekiwaniu na remont.

The houses of the natives had an elongated layout, and were arranged in parallel lines extending from the main square in three directions. Those facing the plaza were originally occupied by the chiefs of the indigenous tribes, and often were larger. The simple layout of these houses was mostly changed over the last 150 years, being replaced by the usual Spanish colonial architecture of large square blocks with internal patios. Double doors and open galleries provided protection from the elements. The latter have had a social function as meeting places up to the present day. Today, in San Javier, most of the houses around central plaza are utilized as shops, restaurants and hotels. Some of them are closed, waiting for renovation.

Wzdłuż czwartego boku placu znajdowało się religijne, kulturalne i komercyjne centrum miasta. Oprócz kościoła, będącego dominanta okolicznej architektury, w szeregu znajdowała się kaplica pogrzebowa, wieża i szkolą, połączone murem. Za murem, wokół dziedzińca, usytuowano pomieszczenia mieszkalne dla księży i gości, pokoje Rady Miejskiej, przechowalnie instrumentów muzycznych, a także warsztaty, które były rozmieszczone wokół drugiego patio. Podobnie jak domy rdzennych mieszkańców, budynki kompleksu kościoła były jednopoziomowe.

Along the fourth side of the plaza lay the religious, cultural and commercial centers of the town. In addition to the church, which dominated the complex, there would have been a mortuary chapel, a tower and a school connected by a wall along the side of the plaza. Behind the wall and away from the plaza around the patio laid living quarters for the priests or visitors, rooms for town council matters, for music and storage, as well as workshops, which often were arranged around a second patio. Behind the buildings, a vegetable garden surrounded by a wall and a cemetery likely would have been found.  Like the houses of the indigenous residents, the buildings of the church complex were single-level ones.

Miejsce to mieściło w obrębie swoich murów również cmentarz, który nie zachował się do naszych czasów, w przeciwieństwie do pozostałych elementów kompleksu kościelnego. W San Xavier, pomieszczenia te zajmuje dziś muzeum i sklep z rękodziełem. Kościół,  będący centrum edukacyjnym, kulturalnym i gospodarczym miasta, budowano na samym końcu. Ojciec Schmid, umieścił ten cytat z Księgi Rodzaju nad głównym wejściem:

Casa de Dios y Puerta del Cielo’ oznaczajacy “Dom Boży i Brama do Nieba’.

The cemeteries and workshops have disappeared completely from the mission settlements, while the other elements of the church complex still survive to varying degrees.  In San Xavier, they house a museum and artesania shop. Once a settlement had been established, the missionaries, working with the native population, began to erect the church, which served as the educational, cultural and economic center of the town.  Father Schmid, the architect, placed a quotation from the Genesis above the main entrance:

CASA DE DIOS Y PUERTA DEL CIELO meaning ‘The house of god and the gate of heaven’.

Struktura kościoła oparta została na drewnianym szkielecie z kolumnami wbitymi w ziemie, który miał zapewnić stabilność budynku na piaszczystym gruncie. Później kładziono dach, a na końcu budowano mury z adobe, tj. suszonych błotnych bloków (tylko fasada kościoła San Jose zbudowana została z kamienia). Portyki i duży ganek miał zapewniać ochronne przed ciężkimi tropikalnymi deszczami. Podłogę pokryto płytkami, które, podobnie jak dach, zostały wyprodukowane w lokalnych warsztatach. Kościół o monumentalnej wielkości mogli pomieść ponad 3000 osób.

The church consist of a wooden skeleton with columns, fixed in the ground, which provided stability to the building and supported the tile-covered roof, built before adobe walls (only the facade of San Jose was built of stone). Porticos and a large porch roof provided protection from the heavy tropical rains. The floor was covered in tiles which, like those of the roof, were produced in local tile works. The church with a barn-like appearance of monumental size has a capacity for more than 3,000 people.

Wnętrze kościoła jest trzy-nawowe, podzielone drewnianymi kręconymi kolumnami, przypominające te z baldachimu bazyliki Świętego Piotra w Rzymie. W tym czasie nie było tam ławek, wiec zgromadzenie musiało klęczeć lub siedzieć na podłodze.

The church had three aisles, divided by wooden columns, carved with twisted fluting resembling those at St. Peter’s baldachin in Basilica San Pietro in Rome. At that time, there was no seats so the congregation had to kneel or sit on the floor.

Ściany świątyni (zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne) ozdobiono gzymsami, pilastrami i ślepymi arkadami. Najpierw otynkowano ściany mieszanka błota, piasku, wapna i słomy, a później udekorowano je malowidłami z elementami flory i fauny, aniołów, świętych i wzorów geometrycznych,  używając do tego celu farby w kolorach ziemi. Duże owalne okno “oeil – de – boeuf“ widoczne nad głównym wejściem świątyni San Xavier jest cecha charakterystyczna większości kościołów Chiquitanii.

The walls were decorated with cornices, moldings, pilasters and at times blind arcades. First the walls were plastered entirely by a mix of mud, sand, lime and straw, both inside and outside. Paint in earth tones was applied over the lime whitewash, and ornaments were drawn, featuring elements from flora and fauna, as well as angels, saints and geometrical patterns. Large oval “oeil-de-boeuf” window, surrounded by relief petals, above the main door is a characteristic feature of San Xavier and some other churches.

Wiele znakomitych dzieł sztuki zdobi do dziś wnętrze kościoła. Składający się z rzeźbionych scen z historii jezuitów i Indian ołtarz główny, pokryty jest złoceniami, choć nie tak ozdobnymi jak w pozostałych misjach. Świątynia zawiera również bogato rzeźbione konfesjonały, ambonę oraz szereg polichromowanych drewnianych rzeźb aniołów i świętych, stojących na kręconych wspornikach oraz cherubinków. Wszystkie te artefakty wykazują niepowtarzalny styl właściwy dla regionu Chiquitanii.

A variety of fine pieces of art adorn the inside of the church, notably its altar, which is covered in gold. Elements specific to the Chiquitos missions exist also in other decorations. The altars of the churches of San Xavier and Concepción include depictions of notable Jesuits together with indigenous people. There remain a handful of original sculptures depicting Madonnas, the crucifixion, and saints, carved in wood and then painted. These sculptures exhibit a style unique to the Chiquitos region, differing from that of the reductions in Paraguay or the Bolivian highlands.

Moim zdaniem, kościół San Javier oraz pozostałe redukcje chronione przez UNESCO, powinny stać się punktem docelowym nie tylko dla wielbicieli sakralnej sztuki baroku, ale wszystkich turystów odwiedzających wschodnia cześć Boliwii.

Needless to say, the church in San Javier as well as other reductions protected by UNESCO, are must see for everybody visiting Bolivian lowlands – not only those interested in art. 

Źródła : Wikipedia, ” Misiones Jesuiticas ‘ Jaime Cisneros i Alvaro Romero V. , Weinberg 1996./ Sources: Wikipedia containing vast bibliography on Jesuit Missions in Bolivia, ‘Misiones Jesuiticas’, Jaime Cisneros and Alvaro Romero V., Weinberg 1996.

INFO :

* Drogę do San Xavier opisałam w — > ” Samochodem po Boliwii “. Podróż trwa od 3 do 5 godzin, w zależności od pojazdu i kierowcy. 1 – dniowa wycieczka z Santa Cruz jest możliwa, ale nie polecam samodzielnej jazdy samochodem, chyba ze znajduje się w nim więcej niż 1 kierowca:) Autobusy kursują codziennie z/do Santa Cruz. Można także zarezerwować wycieczkę z biura podroży: 1 – dniowa do San Xavier i Concepción lub 5- dniowa po wszystkich misjach. Więcej informacji na stronie: chiquitania.com.

* I described the road to San Xavier in —> ‘Driving in Bolivia’. The journey takes from 3 to 5 hours, depending on driving preferences. Although it’s possible to make it 1-day trip from Santa Cruz, I would not recommend driving there by yourself, unless having more than 1 driver in the car:) The buses are living daily from Santa Cruz. You may also book a trip with a tour agency: 1-day to San Xavier and Concepcion or 5-days long around Jesuit missions circuit. More info at: chiquitania.com.

*Miasto San Javier jest małe, ale przyjemne. Znajdują się w nim hotele i restauracje. Jest i “artesania” wytwarzająca piękną ceramikę, ale jest ona nieczynna w niedziele. Kościół oraz małe muzeum otwarte są 7 dni w tygodniu. Przy bocznym wejściu do świątyni można nawet zjeść tani obiad z kuchni polowej – my spróbowaliśmy zupy z juki i może za 7 bs., gawędząc z sympatyczna gospodynią.

* The town of San Javier is small but pleasant. Hotels and restaurants are available. There is an ‘artesania’ creating lovely pottery, but it’s closed on Sundays. The Church and little museum are open 7 days a week. You can even eat a nice cheap lunch cooked in the church’s courtyard! We are a soup with yuca and mote for 7 bs. while chatting with friendly cook.

* Next mission of Conception is located 50 km away from San Xavier.